لوله های سفالی

آبیاری به روش زیر سطحی با لوله های سفالی

سفال در خاک تجزیه نمی شود و خاک را آلوده نمی کند. نمونه هایی از لوله های سفالی غیر متخلخل که از آنها برای انتقال آب استفاده می شده در خرابه های باستانی کشور سوریه یافت شده که با آنکه بیش از پنج هزار سال از عمر آنها می گذرد هنوز هم سالم باقی مانده اند، از آن جالبتر شبکه انتقال آب با لوله های سفالی است که در حفریات باستان شناختی “شهر سوخته” در سیستان و بلوچستان یافت شده است.

لوله های سفالی که پس از سالها تحقیق و آزمایش تولید شده خاصیت آب دهی و مقاومت زیادی دارند این لوله ها با طول حدود ۳۳ و قطر خارجی ۲ تا ۳سانتی متر تولید و با اتصالاتی از جنس مواد پلاستیکی به هم متصل می شوند. بدین ترتیب خطوط لوله متخلخل و انعطاف پذیری به وجود می آید که به صورت یک شبکه زیر سطحی در عمق مناسب خاک نصب می شوند (بسته به اینکه کشت زراعی ،باغی ،بوته کاری یا فضای سبز باشد، عمق کارگذاری لوله ها کار می کند.

آب با فشار کمی که از اختلاف سطح زمین و عمق کارگذاری لوله ها ناشی می شود، در لوله ها جریان می یابد و به تدریج به خاک نشت می کند. مکش خاک خشک به بیرون آمدن آب از لوله های سفالی کمک می کند. با مرطوب شدن خاک اطراف لوله ها مکش و آب دهی به خاک کاهش می یابد. این همان فرآیندی است که پیشتر با اصطلاح “خود تنظیمی” از آن یاد کردیم.

استفاده از سفال مزایای دیگری نیز نسبت به لوله های لاستیکی دارد. یکی اینکه هزینه تولید آن بسیار کمتر از لوله های لاستیکی است دیگر اینکه آب دهی لوله های سفالی بر خلاف لوله های لاستیکی یکنواخت است. این مزیت مانع اتلاف آب در اعماق بیشتر یا خیس شدن سطح خاک می شود یعنی تبخیر سطحی حذف می شود و از آب بدون تجمع نمک در سطح خاک و شوره بستن حداکثر استفاده می شود.

مزیت دیگر این است که خاک و انرژی مورد نیاز برای تولید لوله های سفالی در کشور نامحدود است و همین مزیت سبب می شود که هزینه تولید این لوله ها نسبت به لوله های لاستیکی و پلی اتیلن به یک چهارم تقلیل می یابد.

دکتر باستانی بررسی میزان عملی بودن نظریه خود از سال ۱۳۷۰به بررسی عملکرد روش آبیاری زیر سطحی در منطقه ای واقع در کرج پرداخت . این روش آبیاری با لوله های سفالی جمعا در ۲۰ قطعه مورد آزمایش قرار گرفت. به تدریج بخشی از تحقیقات نیز در زمینه بازدهی کود شیمیایی و استفاده از آب شور در آبیاری درختان پسته توسط دو تن از همکاران او به اجرا در آمد که به صورت دانشنامه دکتری از سوی آنان ارائه شد.

دکتر باستانی برای مقایسه بازده روش های مختلف آبیاری یکی از قطعات تحقیقاتی را چهار قسمت نمود و در هر چهار قطعه ذرت دانه ای کاشت اما در یکی از قطعات از روش آبیاری شیاری، در دومی از روش آبیاری بارانی ، در سومی از روش آبیاری قطره ای و در چهارمی از روش آبیاری زیر سطحی ابداعی خود استفاده کرد.
جدول زیر نتایج مقایسه ای روش های مختلف آبیاری در چهار مزرعه ذرت دانه ای را نشان می دهد:

داده های جدول نشان می دهند که نسبت کارایی آب در” روش زیر سطحی با لوله های سفالی” در مقایسه با آبیاری شیاری ۳.۲ برابر است. به علاوه در قطعات آزمایشی آبیاری شیاری بازده بسیار خوبی داشته در حالی که در زمین های کشاورزی بازده واقعی نیمی از این مقدار است در نتیجه نسبت کارایی آب در تولید محصول به روش زیر سطحی در عمل به حدود ۴برابر میرسد. در آزمایش های انجام شده معلوم شد که عملیات شخم یا رفت و آمد ماشین آلات بسیار سنگین هیچ صدمه ای به این شبکه لوله کشی وارد نمی سازد.