سپتیک تانک یا گند انبار

از سپتیک تانک ها بطور گسترده ای در واحدهای مسکونی و ویلایی، مجتمع های مسکونی و اداری، کارگاه های عمرانی و ساختمانی، کارخانجات تولیدی و صنعتی، هتل ها، رستوران ها و مجتمع های تفریحی و ورزشی استفاده می شود. سپتیک تانک ها به صورت بتنی، آجری، فایبرگلاس و پلی اتیلنی ساخته و عرضه می شوند.

سپتیک تانک بتنی

سپتیک تانک بتنی به شکل استوانه سرپوشیده ای است که معمولا با بتن مسلح از عیار ۱۵۰-۴۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب و در ابعاد و احجام مختلف ساخته میشود. عیار کمتر بتن باعث افزایش نفوذپذیری و امکان خوردگی آرماتورها و عیار بالاتر از این محدوده باعث ایجاد ترک در هنگام سردشدن بتن می شود. در این نوع سپتیک فاضلاب از قسمت ورودی دستگاه که در بالای این استوانه قرار دارد، داخل و با برخورد به پره های دستگاه به قسمت پایین که انباره نامیده میشود هدایت میگردد. فاضلاب بدلیل کاهش سرعت جریان و زمان ماند در نظر گرفته شده مواد جامد و معلق خود را بصورت ته نشینی از دست می دهد و مواد ته نشین شده به صورت لجن در کف انباره جمع میشوند.

در سپتیک تانک بتنی مهمترین مشکل مسئله نفوذپذیری و نشت فاضلاب از بدنه و درزها است. چراکه نفوذ فاضلاب به درون دیواره هم سبب خوردگی سریع آرماتورها و تخریب شدیدتر بتن شده و هم باعث آلودگی خاک و محیط اطراف سپتیک تانک می شود. با توجه به اینکه PH فاضلاب سپتیک تانک ها تا حدودی اسیدی و PH بتن کاملاً قلیایی است لذا مقدار نفوذپذیری بتن نقش بسیار تعیین کننده ای در کارایی سپتیک تانک و عمر مفید آن دارد. در برخی موارد برای کاهش هرچه بیشتر مقدار نفوذپذیری از پوشش های آب بند کننده با پایه های سیمانی یا قیری استفاده می شود. بدیهی است که استفاده از این پوشش ها هزینه ساخت این نوع از سپتیک تانک ها را تا ۳۰ درصد افزایش می دهد.

در ایران سپتیک تانک های پیش ساخته بتنی تا ظرفیت ۱۰ مترمکعب ساخته و اجرا می شود. سپتیک تانک های پیش ساخته دارای حداقل یک قطعه کف، بسته به ظرفیت آنها دارای یک یا چند قطعه بدنه و یک قطعه سقف می باشند که بصورت مجزا به محل نصب حمل شده و سپس در محل بر روی یکدیگر قرار می گیرند. درز بین قطعات نیز معمولاً با ملاتهای آب بند کننده پر می شود. شکل سپتیک تانک های پیش ساخته معمولاً بصورت استوانه عمودی و مقطع آنها دایره و قطر داخلی آنها ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیمتر و ضخامت بدنه آنها ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیمتر می باشد.

 

سپتیک تانک آجری

این سپتیک تانک ها معمولا با استفاده از آجر فشاری و ملات ماسه سیمان ساخته می شوند. البته در برخی موارد بجای آجر از بلوک های سیمانی یا سنگ استفاده می شود. در هر صورت بزرگترین مشکل و عیب این سپتیک تانک ها نفوذپذیری بالا و نشت بسیار زیاد از دیواره و کف آنها است. به علاوه به سبب عدم مقاومت دیواره آنها در برابر نشست و فشارهای جانبی، پس از مدتی از ساخت، ترک ها و درزهای زیادی در دیواره و کف آنها ایجاد می شود که باعث نشت فاضلاب به بیرون از مخزن و آلوده ساختن خاک اطراف می گردد. حتی زمانی که پوشش سیمانی به ضخامت ۱ تا ۲ سانتیمتر نیز بر روی بدنه آنها اجرا می شود این معایب و مشکلات به قوت خود باقی خواهد ماند چرا که این پوشش سیمانی نیز به سبب شکنندگی تحت کوچکترین نشست از دیواره جدا می شود.
در برخی موارد برای کم کردن نشت فاضلاب از بدنه از پوشش های قیری بر روی مخزن استفاده می کنند. اگرچه این پوشش ها نشت از منافذ دیواره را کاهش می دهد اما نمی تواند مانع نشت فاضلاب از محل درزها و ترک ها باشد. زیرا این پوشش ها به دیواره چسبیده و همراه با دیواره دچار ترک و درز می گردند. به علت اینکه این دیواره های آجری یا بلوکی فشار جانبی کمی را می توانند تحمل کنند، لذا حداکثر عمق این مخازن به ۴ متر محدود می شود. البته این در شرایطی است که پشت دیواره با خاک پرشود در غیر اینصورت حداکثر عمق ۲/۵ متر  خواهد بود.

 

سپتیک تانک پلی اتیلنی

سپتیک تانک پلی اتیلنی ساده ترین نوع تصفیه است که از پلی اتیلن ساخته شده و مقاومت بسیار بالا در مقابل خوردگی و مواد شیمیایی دارد. مواد اولیه این سپتیک تانک ها پلی اتیلن با گرید ۸۰ یا ۱۰۰ بوده که دانسیته گرید ۱۰۰  آن ۰/۹۴۵ گرم بر سانتیمتر مکعب است.
از نظر مقطع پروفیل بدنه، سپتیک تانک های پلی اتیلنی به دو دسته تک جداره و دوجداره تقسیم بندی می شوند. ضخامت مقطع سپتیک تانک های تک جداره  حداکثر ۱۲ میلیمتر است که به همین علت مقاومت جانبی آنها در برابر فشارهای جانبی بسیار کمتر از نوع دو جداره است. بنابراین سپتیک تانک های تک جداره قابلیت دفن در زمین را بدون داشتن دیوار حائل یا اتاقک ندارند. در مقابل سپتیک تانک های پلی اتیلنی دوجداره دارای ضخامت تا ۱۰۰ میلیمتر می باشند که این ضخامت بالا در کنار هندسه مقطع باعث ایجاد یک مقاومت جانبی بالایی در آنها می شود. بدین ترتیب این سپتیک تانکها حتی بدون هیچ اتاقک یا دیوار حائل یا نگهدارنده را می توان در زیر خاک مدفون ساخت. به علاوه ضخامت بالای جداره آنها این امکان را فراهم می آورد که هرنوع صفحه یا دیواره را بتوان در داخل سپتیک تانک جوش داده و هر نوع اتصال مورد نیاز را تعبیه نمود.
از مزایای سپتیک تانک پلی اتیلنی میتوان به ایزولاسیون کامل و بدون بو، حمل و نصب آسان، استحکام بسیار بالا جداره و امکان مدفون کردن آن با هدف انتقال ثقلی فاضلاب به سپتیک تانک پلی اتیلن و جلوگیری از اشغال فضاهای مفید، مقرون به صرفه ترین روش تصفیه فاضلاب، قابلیت ساخت در ابعاد و احجام مختلف، عمر طولانی، عدم نیاز به عایق کاری و تعمیر اشاره نمود. با این حال قیمت سپتیکهای پلی اتیلنی در مقابل انواع آجری و بتنی بالاتر می باشد.

 

سپتیک تانک فایبر گلاس

سپتیک تانک فایبر گلاس از الیاف پلی استر و پلی رزین تشکیل شده است که ازجمله مزایای آن عدم ایجاد جلبک، کیفیت بالاتر، وزن سبک تر و اشغال فضای کمتر، هزینه پایین، اجرای سریع، ساخت مطابق با ابعاد درخواستی کارفرما می باشد.

 

اجزای مهم هر سپتیک تانک عبارتند از:

۱- سیستم ورودی فاضلاب شامل لوله و بافل (میانگیر) ورودی است.
۲- مخزن اولیه سپتیک تانک که بیشترین حجم سپتیک تانک را به خود اختصاص داده و معمولا ۶۰ تا ۷۰ درصد حجم کل سپتیک تانک مربوط به این بخش است.
۳- دیواره جداکننده که باعث جلوگیری از ورود لجن و چربی و روغنهای شناورشده به مخزن زلال سازی می شود.
۴- مخزن زلال سازی این مخزن تقریبا ۳۰ درصد حجم کل سپتیک تانک را شامل شده و در آن فاضلاب عاری از مواد قابل ته نشینی و شناوری تجمع می یابد.
۵- خروج بیو گاز (تهویه) از طریق این مجرا گازهای تولید شده ناشی از فرآیندهای بی هوازی تصفیه فاضلاب که عمدتا متان است از سپتیک تانک خارج می گردد.
۶- سیستم خروجی فاضلاب شامل بافل و لوله خروجی سپتیک تانک می باشد.

مکانیزم عملکرد سپتیک تانک

ابتدا فاضلاب از طریق لوله ورودی وارد بخش اول سپتیک تانک می شود. این بخش که توسط یک دیواره جدا کننده از بخش دوم مخزن جدا شده است، حجمی معادل دو سوم از کل حجم سپتیک تانک را شامل می شود. با ورود فاضلاب به این بخش، مواد معلق و ذرات خارجی به سبب وزن بیشتر خود به سمت پایین حرکت کرده و در کف مخزن ته نشین می شوند. روغن و چربی ها نیز به دلیل اینکه دارای وزن مخصوص کمتری نسبت به فاضلاب هستند، به سمت بالا حرکت نموده و بر روی سطح شناور می گردند.
تجمع مواد ته نشین شده در کف مخزن باعث ایجاد توده ای از لجن شده و میکروارگانیسم ها و باکتری ها در آن تکثیر یافته و رشد می کنند. واکنش های بیولوژیکی که در جریان تکثیر و رشد آنها اتفاق می افتد باعث می شود که مواد آلی آلاینده تجزیه شده و فاضلاب تصفیه گردد. انجام این واکنش ها همچنین سبب تبدیل حجم قابل توجهی از لجن به بیوگاز و کاهش حجم لجن می شود. بیوگاز تولید شده که عمدتاً متان است از طریق لوله خروج بیوگاز از سپتیک تانک خارج می گردد. در ادامه پساب بخش اول با عبور از مسیر ارتباطی تعبیه شده در دیوار جداکننده، وارد بخش دوم سپتیک تانک می وارد بخش دوم سپتیک تانک می شود. در این بخش ذرات بسیار ریز چربی و روغنی که در فاضلاب باقی مانده باشد، بر روی سطح شناور می گردند. در نهایت پساب زلال شده از طریق لوله خروجی از سپتیک تانک خارج می شود.
لجن انباشته شده در سپتیک تانک پس از حدود دو سال نیاز به تخلیه دارد. به هنگام تخلیه بهتر است، کمی از لجن را در سپتیک تانک باقی گذاشت. زیرا این لجن حاوی میکروارگانیسم ها و باکتری های موثر در تصفیه بوده و تخلیه کامل آنها باعث طولانی شده زمان راه اندازی مجدد بخش بیولوژیکی سپتیک تانک می شود.

موارد کاربرد سپتیک تانک
برخی از اصلی ترین موارد کاربرد سپتیک تانک ها عبارتند از:
۱- پیش تصفیه و تصفیه مقدماتی فاضلاب بهداشتی واحدهای مسکونی، مجتمع های تجاری و اداری، هتل ها و رستوران ها به دلیل قوانین شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست
۲- حذف ذرات قابل ته نشینی، چربی و روغن های موجود در فاضلاب رستوران ها و سالن های غذا خوری جهت جلوگیری از پر شدن سریع چاه جذبی و گرفتگی لوله ها به سبب تجمع چربی و ذرات درشت قابل ته نشین
۳- متعادل سازی و پمپاژ فاضلاب در سیستم های تصفیه فاضلاب

 

محاسبه ظرفیت سپتیک تانک

براساس استانداردهای BS6297 ظرفیت سپتیک تانک را می توان از رابطه زیر محاسبه نمود.

V=2000+C*P
که در رابطه فوق V حداقل حجم سپتیک تانک برحسب لیتر، C سرانه تولید فاضلاب در هر شبانه روز برحسب لیتر و P تعداد نفرات تحت پوشش برحسب نفر می باشد. بنابراین جهت تعیین ظرفیت سپتیک تانک مورد نیاز ابتدا باید حجم فاضلاب تولیدی روزانه  که به تعداد افراد تحت پوشش بستگی مستقیم دارد، محاسبه شود

در جدول زیر سرانه تولید فاضلاب به ازای هر نفر در شرایط مختلف آمده است.

نگهداری سپتیک تانک

برای اینکه سپتیک تانک با راندمان بهتری کار کند بایستی در طول زمان شرایط نگهداری آن را رعایت نمود. تخلیه سپتیک تانک در فواصل زمانی کوتاه بسته به شرایط کار تانک کیفیت و کمیت فاضلاب خام که حدود هر یک تا دو سال می باشد. تخلیه و تمیز کردن تانک بوسیله پمپ یا وسایل دستی و حتی زهکشی  انجام می شود. نیازی به تخلیه تمام مواد لجنی نیست چرا که در میان لنجها میکروارگانیسمهای که سبب تصفیه فاضلاب می شوند وجود دارند.